THEMAKRANT GELD (editie 24, april 2025)

door Wim van Gorsel

Ik geloof niet dat hij bij ons thuis met open armen werd ontvangen. ,,O, daar komt die vent van het ziekenfonds. Toe, loop jij daar nou eens naar toe”, zei mijn moeder dan altijd enigszins geïrriteerd tegen mijn vader. Die betaalde dan handje contantje de vaste maandpremie.

Ziekenfondsbodes waren in de jaren vijftig en zestig belangrijke schakels in de contacten tussen de ziekenfondsen en hun klanten. Zij waren min of meer het gezicht van het ziekenfonds en maakten zoveel mogelijk reclame onder potentiële klanten om zich aan te sluiten bij een fonds. Dat was zeker voor de oorlog – een tijdperk waarin velen, vaak vanuit geloofsovertuigingen of vanwege armoede nog afwijzend stonden tegen veel verzekeringen – niet altijd gemakkelijk.

Solex

De bodes waren naast het wekelijks of maandelijks innen van de premies ook verantwoordelijk voor het werven van nieuwe klanten en zij bemiddelden bij problemen tussen de fondsen en hun verzekerden. De meesten hadden een eigen wijk en bezochten per fiets of brommer (vaak een Solex!) hun klanten. Sommige bodes waren in vaste dienst bij het ziekenfonds, sommigen werkten op provisiebasis en waren nooit zeker van de hoogte van hun inkomen.

Veel ziekenfondsbodes in Zeeland oefenden hun beroep vaak tientallen jaren uit. Zoals de heer Grootjans uit Brouwershaven van het algemeen ziekenfonds Schouwen-Duiveland, die in 1950 als beginnend bode was gekozen uit 69 sollicitanten. In weer en wind bezocht hij op de fiets of brommer zijn vaste klanten, die verspreid woonden over het gehele eiland. Zijn sympathieke optreden leidde er toe dat hij bij sommige klanten op koffie of soep werd getrakteerd.

Hoge kosten

Jan Koopman uit Sint-Maartensdijk nam in 1977 als laatste ziekenfondsbode van Tholen en St. Philipsland na 43 jaar afscheid van zijn werk. Als kleinzoon van een opa die eveneens ziekenfondsbode was, was hij voor de oorlog langzaam in het vak gerold. Koopman maakte in die tijd de strenge winters en de vele TBC-gevallen mee die bij de gedupeerden vaak tot hoge kosten leidde. Met dubbeltjes en kwartjes moesten mensen hun doktersrekening (vaak 25 gulden) jarenlang afbetalen. Aan Jan Koopman de ondankbare taak dat geld wekelijks te innen. Bij zijn afscheid kreeg hij een fiets en een schilderij.

Door de komst van de giro- en de automatische incasso verdween voor veel ziekenfondsen langzaam het belang van het handmatig incasseren van de ziekenfondspremies. Het beroep van ziekenfondsbode verdween dan ook vanaf de jaren zeventig.

foto: Standbeeld voor de ziekenfondsbode in Amersfoort.