THEMAKRANT GELD (editie 24, april 2025)

door Ali Pankow

Met de lage prijzen van aardappels en ajuin was het moeilijk de pacht te voldoen.

Twee huurders van de Nutsvolkstuintjes in Zierikzee verzochten op 30 november 1912 later te mogen betalen ‘nu hun junioogst nog waardeloos op het land lag’.  Voorzitter A. van Dongen vindt dat ze dit eerder hadden moeten vragen, maar de twee ‘betalingsonmachtigden’ krijgen na borgstelling toch een jaar betalingsrespijt.

Het klinkt ‘streng maar rechtvaardig’, een beleid passend bij de Nutsspaarbank Zierikzee, die in mei 1819 werd opgericht en tot 1998 bleef bestaan. ’t Nut was veel meer dan een spaarbank, vooral ook uitvoerder van de ideologie van oprichter Jan van Nieuwenhuijze, een sociaal bewogen doopsgezind predikant in Monnickendam. ,,De gewone man is vatbaar voor bijgeloof en vooroordeel en is daardoor de vijand van de ware beschaving’’, luidde zijn mening.

Met nuttige voorzieningen trachtte de Maatschappij tot Nut van het Algemeen overal in het land het volk te verheffen. Zo ook in Zierikzee, waar naast de spaarbank in het monumentale pand aan de Oude Haven 16, veel meer werd gerealiseerd: een kleuterschool, speeltuin, bibliotheek, lezingen, winteravonden met verstrooiing én een Stichting Nutstuingrondverhuring.

Hoge leeftijd

Oud-notaris Wim Klaassen, destijds commissaris van de Nutsspaarbank en voorzitter van de Nutstuingrondverhuring, weet daarover te vertellen. Zijn constatering dat mensen met een volkstuintje aantoonbaar gezonder en fitter zijn dan leeftijdsgenoten zonder zo’n plekje groen baseert hij op landelijk onderzoek. Maar de praktijk in Zierikzee wijst ook uit dat sommige Nutstuinhuurders een hoge leeftijd bereikten. Bij de viering van het eeuwfeest van de Stichting bijvoorbeeld was Wim Ravia met zijn 91 jaar de oudste huurder, die al 52 jaar zijn volkstuin bewerkte.

De notulen getuigen van diverse ‘strijdpunten’ door de jaren heen, zoals onderhuur door sommige leden aan buitenstaanders, het kweken van producten voor commerciële verkoop en de wildgroei aan hokjes en bouwsels op de tuinen, waartegen de gemeente Zierikzee bezwaar ging maken. Ook de jaarlijkse prijsuitreiking voor de best onderhouden tuinen leverde onderling gemok op: ,,Het zijn altijd dezelfden’’.

Klaassen daarover: ,,Ja, als je het ene jaar een goede tuinder bent, ben je dat het volgend jaar wellicht ook nog.’’ Maar onder zijn bewind werd wel besloten die jaarlijkse prijzen dan toch maar wat meer te rouleren. Het ging overigens maar om bedragen van tussen 10 tot 35 gulden.

foto boven: Prijsuitreiking voor het beste tuinwerk, door de voorzitter van de Stichting Nuts Tuingrondverhuring, H.J. van der Zande (staand rechts op de voorgrond). |  foto archief Joop van Houdt

Bankkantoor Nutsspaarbank Zierikzee met daarvoor het ‘mobiele kantoor’ dat de dorpen aandeed. | foto Zierikzeesche Nieuwsbode