door Johanna Brouwer

Na de oorlog en de inundatie werden de polders ten zuiden van Middelburg herverkaveld en er kwamen nieuwe gebouwen. De boerderij die mijn ouders er in 1951 kochten, was fonkelnieuw. Huis en stallen aan elkaar gebouwd en er was een heuse douche, een luxe die nog maar weinig mensen kenden in die tijd.

Helaas bestond de verdere luxe op de boerderij uit koud stromend water, dus werd de douche alleen in de zomer gebruikt door mijn vader als hij een hele dag in de warme zon had gewerkt.

En er was een septic tank omdat we geen aansluiting op de riolering hadden. Nadeel was dat de wc niet met bleekwater schoongemaakt kon worden, dat mocht alleen met Vim. Dat zat in een stevige kartonnen bus met bovenin ronde gaatjes. Als je ermee op de grond stampte, kwamen er wolkjes uit.

Toen mijn ouders de boerderij betrokken was hen beloofd dat er binnen een jaar elektriciteit aangelegd zou worden. Maar zoals dat vaak gaat – het duurde langer. Mama verzuchtte later wel eens: ,,Als ik van tevoren had geweten dat het nog zes jaar zou duren, dan was ik er nooit aan begonnen.” Want alles moest met de hand of met een batterij.

Een vrouw gebruikt het wasbord om het wasgoed schoon te krijgen. Johanna: ,,Zo’n kuip hadden wij ook, die waren toen modern hè. Als het ’s zomers smoorheet was, vulde mama de kuip met water en dan mocht ik erin.” | foto Wikimedia

Om te beginnen de was. Op de kachel werden grote ketels water aan de kook gebracht en daarna geleegd in een kuip in de bijkeuken. Het wasgoed had natuurlijk al een nachtje in de week gestaan met groene zeep op de ergste vuile plekken, zodat het daarna in het warme water op het wasbord verder schoongemaakt kon worden. Daarna ging het een paar keer  door een wringer en een teil schoon water.

Bij goed weer werd de was dan buiten opgehangen en bij slecht weer binnen. We hadden lijnen op de overloop en rond de kachel stond een houten rekje. Voor het strijkwerk had mama een paar kleine ijzeren bouten die op de kachel verwarmd werden. Zaak was wel dat het oppervlak van de kachel brandschoon was, anders streek je de schone was weer zo vol vlekken.

Bij wasgoed hoort helaas ook wel verstelwerk en natuurlijk moest dat ook met de hand of met de handnaaimachine, een Husqvarna die vooruit en achteruit kon. Geen zigzag, dus randjes moesten met een festonsteekje afgewerkt worden.

Goedbeschouwd een klein wonder dat alles er altijd netjes verzorgd uitzag.

Foto boven: De boerderij van mijn ouders in 1966. Tegenwoordig staat daar een restaurant. | foto familiearchief Johanna Brouwer

Beluister het gesprek dat Remco van Schellen van Omroep Zeeland had met Johanna over die tijd toen er nog geen stroom was: