THEMAKRANT WAT SCHAFT DE POT? (editie 26, OKTOBER 2025)

door Hetty Peters en Dini Helmers

Wie kent nog de hooikist? Dat was een kist waarin voedsel dat aan de kook was gebracht kon nagaren en warm bleef. De kist was gevuld met hooi waarin één of meerdere pannen konden worden gezet. Bij gebrek aan hooi gebruikte men ook wel lappen of krantensnippers.

Volgens een berichtje in de Zierikzeesche Nieuwsbode van 3 november 1896 is het gebruik van de hooikist overgewaaid uit Denemarken. Als alle gezinsleden werkten, bracht men in de vroege ochtenduren het eten aan de kook, zette de pan in de hooikist en ’s avonds had men een heerlijke maaltijd.

In een latere krant lezen we dat gebruik van hooi als verwarmingsmateriaal ook in ons land bekend was. Boeren die hele dagen op het land aan het werk waren hielden hun maaltijd warm in het hooi.

Brandstoftekort

Spitten we verder in de Zeeuwse kranten dan komen we tal van advertenties en artikelen over de hooikist tegen, vooral in de jaren van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. In tijden van tekorten aan brandstoffen spoorde de overheid mensen aan om toch vooral zuinig te zijn met energie en de hooikist was dan een goed alternatief.

In de krant werden instructies gegeven hoe je zo’n kist kon maken. Er werd ook ingegaan op het gevaar van zo’n kist, want hooi zou in brand kunnen vliegen. Natuurlijk publiceerde de krant ook tal van recepten.

In de notulen van de gemeenteraad van Vlissingen van 15 juli 1918 lezen we een discussie over de noodzaak van een ‘middenstandskeuken’. Men verwachtte een enorm kolentekort door de oorlog, waardoor koken voor velen onmogelijk zou worden. Voor een groot aantal mensen tegelijk koken zou een enorme besparing aan brandstof kunnen opleveren. In deze discussie duikt de hooikist op: het eten zou daar goed in vervoerd kunnen worden. In die oorlogsjaren werd de hooikist ook gebruikt om het warme eten voor soldaten te vervoeren.

Ecostoof

Nu wij weer zuiniger met energie moeten omgaan is de hooikist herontdekt. Men noemt het geen hooikist meer maar een stoofzak, of zelfs een ‘ecostoof’. In 2022 verscheen het boek ‘Langzaam lekker, koken met de Ecostoof’ van Iris van de Graaf en Caro Niestijl. De ‘stoofzak’ werkt zoals de vroegere hooikist, maar is gemaakt van stof dat in compartimenten wordt genaaid die als vulling gewassen en gekaarde schapenwol hebben. De bodem is een gevuld kussentje. Een los kussentje wordt bovenop geplaatst en houdt de pan goed warm. Met een koord wordt het geheel dichtgeknoopt. Een Le Creusetpan doet het in zo’n stoofzak goed en als je zelf brood bakt, kun je het deeg in een stoofzak goed laten rijzen.

foto boven: Geen hooikist, maar een stoofzak. | Bron: onbekend